Các hành vi bị cấm theo Luật Dữ liệu 2024

Các hành vi bị cấm theo Luật Dữ liệu 2024 là những quy định pháp lý trọng yếu mà mọi tổ chức, doanh nghiệp cần thấu hiểu để định hình chiến lược quản trị dữ liệu an toàn và bền vững. Từ ngày 01 tháng 7 năm 2025, khi Luật Dữ liệu chính thức có hiệu lực, việc tuân thủ các quy định cấm này không chỉ là nghĩa vụ mà còn là thước đo uy tín và lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp trong kỷ nguyên số.

Hiểu được những thách thức này, đội ngũ chuyên gia tại Công ty Luật Thành Đô đã biên soạn bài viết này nhằm cung cấp một lộ trình rõ ràng, giúp Quý doanh nghiệp nhận diện chính xác các rủi ro và chủ động xây dựng một hệ thống tuân thủ pháp luật hiệu quả. Việc nắm vững những quy định cấm trong luật dữ liệu là nền tảng để bảo vệ tài sản thông tin và phát triển kinh doanh.

I. Tổng Quan Về Các Hành Vi Bị Cấm Theo Luật Dữ Liệu 2024

Luật Dữ liệu ra đời đánh dấu một bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện khung pháp lý về quản trị, khai thác và bảo vệ dữ liệu tại Việt Nam. Trọng tâm của bộ luật này là việc xác định rõ ràng những giới hạn, những lằn ranh đỏ mà mọi chủ thể đều không được phép vượt qua.

Điều 10 của Luật Dữ liệu đã hệ thống hóa các hành vi bị nghiêm cấm một cách toàn diện. Mục tiêu cốt lõi của những quy định này là nhằm:

• Bảo vệ lợi ích quốc gia và an ninh công cộng: Ngăn chặn việc sử dụng dữ liệu để thực hiện các hoạt động gây phương hại đến an ninh, quốc phòng, trật tự xã hội.
• Bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp: Đảm bảo quyền riêng tư, quyền tài sản và các lợi ích chính đáng khác của mọi cơ quan, tổ chức và cá nhân.
• Đảm bảo tính toàn vẹn và minh bạch của dữ liệu: Duy trì sự chính xác, tin cậy của các hệ thống dữ liệu, đặc biệt là dữ liệu của cơ quan nhà nước, tạo nền tảng cho một chính phủ số vững mạnh.

Việc hiểu đúng bản chất các điều cấm trong luật dữ liệu giúp doanh nghiệp không chỉ tránh được các chế tài pháp lý mà còn xây dựng được một văn hóa tôn trọng dữ liệu, từ đó củng cố niềm tin với khách hàng và đối tác.

II. Phân Tích Chi Tiết 04 Nhóm Hành Vi Bị Cấm Trọng Yếu Theo Luật Dữ Liệu

Luật Dữ liệu quy định 04 nhóm hành vi bị nghiêm cấm. Mỗi nhóm hành vi đều có những biểu hiện cụ thể, dễ phát sinh trong hoạt động thực tiễn mà doanh nghiệp cần đặc biệt lưu tâm.

1. Lợi dụng hoạt động dữ liệu để xâm phạm lợi ích quốc gia, cộng đồng và quyền lợi của tổ chức, cá nhân

Đây là quy định mang tính bao trùm, đặt ra giới hạn đạo đức và pháp lý cao nhất cho mọi hoạt động liên quan đến dữ liệu. Hành vi này được mô tả là lợi dụng việc xử lý dữ liệu, quản trị dữ liệu, phát triển, kinh doanh, lưu hành sản phẩm, dịch vụ về dữ liệu để xâm phạm đến lợi ích quốc gia, dân tộc, quốc phòng, an ninh, trật tự, an toàn xã hội, lợi ích công cộng, quyền và lợi ích hợp pháp của cơ quan, tổ chức, cá nhân.

Biểu hiện trong thực tiễn:

• Mua bán dữ liệu cá nhân trái phép: Hoạt động mua bán danh sách thông tin khách hàng (số điện thoại, email, địa chỉ) không có sự đồng ý rõ ràng của chủ thể dữ liệu là một ví dụ điển hình.Theo một báo cáo từ Hiệp hội An toàn thông tin Việt Nam (VNISA), tình trạng rò rỉ, mua bán dữ liệu cá nhân vẫn diễn ra phức tạp, gây thiệt hại lớn về kinh tế và tinh thần.
• Sử dụng dữ liệu cho mục đích chính trị phi pháp: Cung cấp hoặc để lộ dữ liệu người dùng cho các thế lực thù địch, sử dụng cho các chiến dịch tung tin giả, gây bất ổn xã hội.
• Phân tích dữ liệu để thao túng hành vi người tiêu dùng một cách tiêu cực: Sử dụng thuật toán để khai thác các điểm yếu tâm lý, hướng người dùng đến các sản phẩm, dịch vụ kém chất lượng hoặc có hại.
• Ví dụ về tuân thủ tích cực: Một doanh nghiệp thương mại điện tử thay vì tìm mua các tệp dữ liệu không rõ nguồn gốc, họ đầu tư xây dựng chương trình khách hàng thân thiết. Họ thu thập dữ liệu dựa trên sự đồng ý minh bạch của khách hàng, sử dụng dữ liệu đó để cá nhân hóa trải nghiệm mua sắm, gợi ý các sản phẩm phù hợp. Cách làm này không chỉ hợp pháp mà còn giúp doanh nghiệp xây dựng mối quan hệ bền chặt và gia tăng lòng trung thành của khách hàng.

2. Cản trở hoặc tấn công trái pháp luật vào hệ thống xử lý và quản trị dữ liệu

Quy định này bảo vệ tính sẵn sàng và toàn vẹn của các hệ thống thông tin, nơi dữ liệu được lưu trữ và xử lý. Hành vi bị cấm bao gồm mọi hoạt động cản trở hoặc tấn công, xâm nhập, chiếm đoạt, làm hỏng, làm tê liệt hệ thống xử lý và quản trị dữ liệu.

➥ Rủi ro từ bên ngoài: Các cuộc tấn công từ chối dịch vụ (DDoS), tấn công bằng mã độc tống tiền (ransomware), lừa đảo (phishing) nhằm chiếm quyền truy cập hoặc đánh cắp dữ liệu. Theo thống kê của Cục An toàn thông tin - Bộ Thông tin và Truyền thông, số lượng các cuộc tấn công mạng vào các hệ thống tại Việt Nam luôn ở mức cao.

➥ Rủi ro từ nội bộ:

• Nhân viên bất mãn cố tình xóa, sửa đổi hoặc sao chép dữ liệu nhạy cảm của công ty sau khi nghỉ việc.
• Sơ suất của nhân viên trong việc bảo mật thông tin (sử dụng mật khẩu yếu, truy cập mạng không an toàn) tạo lỗ hổng cho kẻ xấu xâm nhập.

➥ Giải pháp phòng ngừa:

• Xây dựng hệ thống tường lửa, phần mềm diệt virus và hệ thống phát hiện xâm nhập (IDS/IPS) mạnh mẽ.
• Triển khai chính sách phân quyền truy cập chặt chẽ theo nguyên tắc đặc quyền tối thiểu (Principle of Least Privilege), nghĩa là nhân viên chỉ được cấp quyền truy cập vào những dữ liệu cần thiết cho công việc của họ.
• Thực hiện sao lưu dữ liệu định kỳ và kiểm tra quy trình phục hồi sau thảm họa.

3. Giả mạo, làm sai lệch, làm hỏng hoặc làm mất dữ liệu của Cơ quan Đảng, Nhà nước, Ủy ban Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị - xã hội

Hành vi này bị xếp vào nhóm đặc biệt nghiêm trọng vì nó trực tiếp xâm phạm đến tính xác thực và tin cậy của dữ liệu công – nền tảng của quản trị quốc gia và niềm tin xã hội.

Tác động tiêu cực:

• Làm sai lệch số liệu thống kê kinh tế - xã hội, ảnh hưởng đến việc hoạch định chính sách vĩ mô.
• Giả mạo hồ sơ, giấy tờ trong các thủ tục hành chính công, gây ra tranh chấp và thiệt hại cho các bên liên quan.
• Làm mất dữ liệu lịch sử, tư liệu quan trọng của các cơ quan nhà nước, gây tổn thất không thể khắc phục.

Doanh nghiệp cần nhận thức rõ trách nhiệm của mình khi kết nối, trao đổi hoặc xử lý dữ liệu với các cơ quan nhà nước, đảm bảo mọi thông tin cung cấp đều chính xác và toàn vẹn.

4. Không cung cấp hoặc cố tình cung cấp sai dữ liệu theo yêu cầu pháp luật

Trong quá trình hoạt động, doanh nghiệp có nghĩa vụ hợp tác với cơ quan nhà nước có thẩm quyền. Việc không cung cấp, cung cấp không đầy đủ, không chính xác, không kịp thời hoặc trì hoãn việc cung cấp dữ liệu theo yêu cầu của cơ quan nhà nước có thẩm quyền là một hành vi vi phạm pháp luật.

Các trường hợp thường gặp:

• Phục vụ công tác thanh tra, kiểm tra về thuế, môi trường, lao động.
• Hỗ trợ hoạt động điều tra của cơ quan công an, viện kiểm sát khi có vụ việc hình sự liên quan.
• Cung cấp dữ liệu cho mục đích thống kê quốc gia.

Lưu ý cho doanh nghiệp:

• Cần xây dựng một quy trình nội bộ rõ ràng để tiếp nhận và xử lý các yêu cầu cung cấp dữ liệu từ cơ quan nhà nước.
• Chỉ định một bộ phận hoặc cá nhân đầu mối chịu trách nhiệm, đảm bảo việc cung cấp thông tin được thực hiện đúng người, đúng thẩm quyền và tuân thủ quy định pháp luật.
• Việc hợp tác thiện chí không chỉ thể hiện trách nhiệm xã hội của doanh nghiệp mà còn giúp quá trình làm việc với cơ quan chức năng diễn ra thuận lợi, nhanh chóng.

Để chủ động xây dựng một hệ thống quản trị dữ liệu vững chắc và phòng ngừa mọi rủi ro pháp lý tiềm ẩn, việc nhận được sự tư vấn từ các chuyên gia pháp luật là vô cùng cần thiết. Luật Thành Đô với kinh nghiệm chuyên sâu về luật doanh nghiệp và công nghệ thông tin sẵn sàng đồng hành cùng Quý doanh nghiệp. Vui lòng liên hệ với chúng tôi để được tư vấn về Dịch vụ tư vấn pháp luật thường xuyên.

III. Hậu Quả Pháp Lý Và Lợi Ích Của Việc Tuân Thủ

Việc nhận diện các hành vi bị nghiêm cấm trong luật dữ liệu chỉ là bước đầu. Điều quan trọng hơn là hiểu rõ những hệ quả pháp lý khi vi phạm và những lợi ích to lớn khi chủ động tuân thủ.

1. Chế tài xử lý đối với các hành vi vi phạm

Vi phạm các quy định cấm của Luật Dữ liệu có thể dẫn đến những chế tài nghiêm khắc. Mặc dù các văn bản hướng dẫn chi tiết về mức phạt đang được xây dựng, dựa trên tinh thần của luật và tham chiếu các quy định liên quan (như Nghị định 13/2023/NĐ-CP về bảo vệ dữ liệu cá nhân), doanh nghiệp có thể đối mặt với:

2. Lợi Ích Vượt Trội Khi Doanh Nghiệp Chủ Động Tuân Thủ

Thay vì nhìn nhận việc tuân thủ như một gánh nặng, doanh nghiệp nên xem đây là một khoản đầu tư chiến lược mang lại lợi ích lâu dài.

• Xây dựng niềm tin và lòng trung thành của khách hàng: Trong bối cảnh lo ngại về quyền riêng tư ngày càng tăng, một doanh nghiệp minh bạch và có trách nhiệm với dữ liệu sẽ chiếm được cảm tình và sự tin tưởng tuyệt đối từ khách hàng.
• Nâng cao danh tiếng và giá trị thương hiệu: Tuân thủ pháp luật về dữ liệu là một tuyên ngôn mạnh mẽ về sự chuyên nghiệp và đạo đức kinh doanh, giúp thương hiệu của bạn nổi bật so với đối thủ.
• Tạo lợi thế cạnh tranh bền vững: Nhiều đối tác lớn và khách hàng quốc tế hiện nay yêu cầu các nhà cung cấp phải tuân thủ các tiêu chuẩn nghiêm ngặt về bảo vệ dữ liệu. Việc tuân thủ Luật Dữ liệu giúp doanh nghiệp dễ dàng tiếp cận các thị trường và cơ hội kinh doanh mới.
• Tối ưu hóa hoạt động và giảm thiểu rủi ro: Một hệ thống quản trị dữ liệu tốt giúp doanh nghiệp kiểm soát tài sản thông tin, tránh thất thoát, và giảm thiểu rủi ro gián đoạn hoạt động do các sự cố dữ liệu gây ra.

IV. Hướng Dẫn Doanh Nghiệp Chủ Động Phòng Ngừa Các Hành Vi Bị Cấm: Lộ Trình 4 Bước

Để đảm bảo tuân thủ hiệu quả, Luật Thành Đô khuyến nghị các doanh nghiệp triển khai một lộ trình bài bản gồm 4 bước sau:

➥ Bước 1: Rà Soát và Đánh Giá Toàn Diện Hệ Thống Dữ Liệu

Đây là bước nền tảng để doanh nghiệp có một bức tranh tổng thể về hiện trạng dữ liệu của mình.

• Mục tiêu: Xác định loại dữ liệu đang thu thập (dữ liệu khách hàng, nhân viên, đối tác), nguồn thu thập, mục đích sử dụng, nơi lưu trữ, và những ai có quyền truy cập.
• Cách thực hiện: Lập bản đồ dòng dữ liệu (Data Flow Mapping). Kiểm tra các biểu mẫu thu thập thông tin, chính sách quyền riêng tư hiện có, hợp đồng với các bên thứ ba xử lý dữ liệu.

➥ Bước 2: Xây Dựng và Ban Hành Quy Chế Quản Trị Dữ Liệu Nội Bộ

Dựa trên kết quả đánh giá, doanh nghiệp cần xây dựng một bộ quy tắc chính thức.

Nội dung cốt lõi:

• Chính sách bảo vệ dữ liệu tổng thể.
• Quy trình thu thập và xử lý dữ liệu (bao gồm cả việc lấy sự đồng ý của chủ thể dữ liệu).
• Quy định về phân loại và mã hóa dữ liệu.
• Chính sách lưu trữ và tiêu hủy dữ liệu an toàn.
• Quy trình ứng phó khi xảy ra sự cố rò rỉ dữ liệu.

➥ Bước 3: Đào Tạo và Nâng Cao Nhận Thức Cho Toàn Bộ Nhân Sự

Con người là yếu tố then chốt. Một chính sách dù tốt đến đâu cũng sẽ thất bại nếu nhân viên không hiểu và không tuân thủ.

• Đối tượng đào tạo: Tất cả nhân viên, nhưng đặc biệt chú trọng các bộ phận thường xuyên tiếp xúc với dữ liệu như Marketing, Kinh doanh, Nhân sự, và Công nghệ thông tin.
• Nội dung đào tạo: Giới thiệu về Luật Dữ liệu, các hành vi bị cấm, quy chế nội bộ của công ty, và trách nhiệm của từng cá nhân.

➥ Bước 4: Thiết Lập Cơ Chế Giám Sát, Báo Cáo và Xử Lý Vi Phạm

Tuân thủ là một quá trình liên tục, không phải là một dự án làm một lần. Các hoạt động như:

• Thực hiện kiểm tra, đánh giá nội bộ định kỳ.
• Chỉ định một cán bộ hoặc bộ phận chịu trách nhiệm về bảo vệ dữ liệu (Data Protection Officer - DPO).
• Thiết lập một kênh an toàn để nhân viên có thể báo cáo các nghi ngờ về vi phạm dữ liệu.

Luật Dữ liệu không chỉ đặt ra thách thức mà còn mở ra cơ hội để các doanh nghiệp Việt Nam nâng tầm quản trị, khẳng định vị thế và phát triển bền vững trong môi trường kinh doanh toàn cầu. Việc hiểu rõ và chủ động phòng tránh các hành vi bị cấm theo Luật Dữ liệu là chìa khóa để khai thác thành công cơ hội này.

Việc tuân thủ pháp luật về dữ liệu là một hành trình phức tạp, đòi hỏi sự am hiểu sâu sắc về pháp lý và kinh nghiệm thực tiễn. Với đội ngũ luật sư và chuyên gia hàng đầu, Luật Thành Đô cam kết cung cấp các giải pháp tư vấn toàn diện, giúp Quý doanh nghiệp:

• Rà soát và đánh giá tuân thủ theo quy định mới nhất.
• Xây dựng hệ thống quy chế, chính sách quản trị dữ liệu phù hợp với mô hình kinh doanh.
• Đào tạo chuyên sâu cho đội ngũ nhân sự.
• Đại diện và hỗ trợ làm việc với cơ quan nhà nước khi cần thiết.

Nếu Quý doanh nghiệp có bất kỳ thắc mắc nào liên quan đến các quy định của Luật Dữ liệu hoặc cần một đối tác pháp lý tin cậy, hãy liên hệ ngay với Công ty Luật Thành Đô để nhận được sự hỗ trợ chuyên nghiệp, kịp thời và hoàn toàn miễn phí cho buổi tư vấn đầu tiên.